Halk arasında tavşan dudak olarak bilinen dudak ve damak yarığı, doğumsal bir bozukluktur. Dudak damak yarığı, her 600 ila 800 doğumda bir görülen doğuştan gelen bir anomalidir. Bu yarıklar kısmi, tek taraflı, çift taraflı ve tam olabilir.

Bu doğumsal anomalinin tek bir nedeni yoktur; genetik faktörler olabileceği gibi, akraba evliliği, hamilelikte geçirilen viral enfeksiyonlar, bazı vitamin eksiklikleri, hamilelik sürecinde annenin sigara ya da alkol kullanımı gibi birçok neden bu anormalliğin ortaya çıkmasına sebep olabilir. Ayrıca radyasyon, akraba evliliği, stres, geç yaşta anne olma, annenin diyabetik olması, sendromlar ve beslenme bozukluğu gibi farklı nedenler de etkili olabilir.

Anne karnında 5-14. haftalar arasında dudak ve damak kısmında oluşan dolaşım bozukluğu nedeniyle, üst damağı oluşturan üç parça doğru birleştirilemez ve kaynaşamaz; bu da dudak ve damak yarıklarının meydana gelmesine sebep olur. Anne karnında bebeğin yüzü oluşurken, burun tabanında ve üst dudakların birleşmesinden dudak yarığı meydana gelir. Bu anormallik arkada, ağız içinde devam ederse damakta da yarık oluşur. Bazen de dudak yarığı olmaksızın sadece damak yarığı olabilir.

Bu anormal durumla karşılaşan aileler, konu hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıkları için genellikle derin bir hayal kırıklığı ve korku yaşarlar. Ancak günümüzde çeşitli tıp dallarının katılımı ile yapılan çalışmalar sayesinde, bu çocukların tedavisi yapılarak normal hayatlarına devam etmeleri mümkündür.

İlk çocuklarında dudak ve damak yarığı olan sağlıklı anne babaların diğer çocuklarında da böyle bir durum görülme ihtimali %4'tür. Anne ve babanın birinde dudak ve damak yarığı varsa ve ilk bebek anomalili doğmuşsa, ikinci çocukta anomali olma riski %16'dır. Diğer bir ifadeyle, ikinci bebeğin %84 ila %96 arasında normal olma olasılığı vardır.

Dudak ve damak yarığı, çok küçük ve bebeğin pozisyonundan dolayı anne karnında her zaman iyi gözlenemeyebilir. Bebekte birçok anormallik ultrasonografi incelemesi ile anlaşılabilirken, dudak ve damak yarıklarının sadece %25-30 kadarı fark edilebilir. Günümüzde detaylı ultrasonografi ile tavşan dudak ve damak yarığı tespiti yapılmaya çalışılmaktadır. Anne karnında dudak ve damak yarığı tanısı konması, gebeliğin seyrini ve takibini değiştirmemektedir.

Bu bozukluk tek başına ölümcül değildir ve tedavi edilebilir. Ancak bu anomaliye eşlik eden başka bozukluklar da olabilir. Örneğin, kalp rahatsızlıkları, el ve ayaklarda şekil bozuklukları, kafatası ve beyin bozuklukları gibi genetik organ bozuklukları da bulunabilir. Tavşan dudak ve damak yarığı ile doğan bebek, önce çocuk doktoru tarafından ayrıntılı olarak muayene edilip, diğer bozukluklar açısından değerlendirilir. Sonrasında plastik cerrah, kulak burun boğaz uzmanı, ortodontist ve çocuk genetik uzmanından oluşan bir kleft ekibi ile takip edilir.

Tavşan dudak ve damak yarığı, doğumsal bir bozukluk olmasına rağmen günümüzde tıbbi müdahalelerle başarılı bir şekilde tedavi edilebilmektedir. Erken tanı ve multidisipliner yaklaşımlar sayesinde, bu çocuklar normal hayatlarına devam edebilirler. Ailelerin bu konuda bilinçlendirilmesi ve desteklenmesi büyük önem taşımaktadır.